AB'den plastik kirliliğine karşı tarihi hamle: Mikro plastik boncuklara sıkı denetim, ambalajlara köklü reform
Avrupa Birliği, plastik kirliliğiyle mücadelede çıtayı yükselten iki önemli düzenlemeyi hayata geçiriyor. Mikro plastik boncuk (micropellet) kaybını önlemek için getirilen sıkı kuralların yanı sıra, ambalaj ve ambalaj atıklarına yönelik kapsamlı yeni bir yönetmelik de yürürlüğe girdi
AB'den plastik kirliliğine karşı tarihi hamle: Mikro plastik boncuklara sıkı denetim, ambalajlara köklü reform
Avrupa Birliği, plastik kirliliğiyle mücadelede çıtayı yükselten iki önemli düzenlemeyi hayata geçiriyor. Mikro plastik boncuk (micropellet) kaybını önlemek için getirilen sıkı kuralların yanı sıra, ambalaj ve ambalaj atıklarına yönelik kapsamlı yeni bir yönetmelik de yürürlüğe girdi. Bu düzenlemeler, şirketlere yeni yükümlülükler getirirken, döngüsel ekonomiye geçişi hızlandıracak.
Avrupa Birliği (AB), plastik kirliliğini kaynağında azaltmayı hedefleyen iddialı bir düzenleme paketini onaylayarak yürürlüğe koydu. Yeni kurallar, özellikle çevreye sızarak deniz ve okyanus kirliliğine yol açan mikro plastik boncukların (micropellet) kontrol altına alınmasını ve tüm ambalajların 2030 itibarıyla yeniden kullanılabilir veya geri dönüştürülebilir olmasını zorunlu kılıyor.
Mikro Plastik Boncuklara İlişkin Yeni Yükümlülükler
AB'nin mikro plastik boncuklara yönelik getirdiği yeni kurallar, üretimden nakliyeye tüm tedarik zincirini kapsayacak. Yılda 184 bin ton boncuğun çevreye karıştığı tahmin edilen AB'de, şirketler boncuk kayıplarını önlemek, sınırlamak ve temizlemek için risk analizi yapmak ve prosedürler belirlemekle yükümlü olacak .
|
Yükümlülük Kategorisi |
İçerik |
|
Kapsam |
Üretim, paketleme, nakliye (kara ve deniz) dahil tüm tedarik zinciri. Deniz taşımacılığı sektörü ilk kez bağlayıcı kurallara tabi olacak. |
|
Sertifikasyon |
Yılda 1.500 ton üzerinde boncuk işleyen şirketler bağımsız kurumlardan düzenli sertifika alacak. |
|
Küçük İşletmeler |
1.500 ton altı işleyenler kendi beyanlarıyla yetinecek; küçük ölçekli işletmelere uyum için 5 yıla kadar ek süre tanınacak. |
Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Yönetmeliği (PPWR) Yürürlükte
Mikro plastik kurallarının yanı sıra, AB'nin çevre dostu ambalaj pazarını düzenleyen Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Yönetmeliği (PPWR) de 11 Şubat 2025'te yürürlüğe girdi ve 12 Ağustos 2026'dan itibaren bağlayıcı hale gelecek . Yönetmelik, 94/62/EC sayılı eski direktifin yerini alarak ambalajların tüm yaşam döngüsünde çevreye duyarlı bir yaklaşımı zorunlu kılıyor.
Yeni Yönetmeliğin Getirdiği Temel Yenilikler:
- Azaltım ve Yeniden Kullanım: 2030'a kadar ambalajların en az yüzde 40'ının, 2040'a kadar ise yüzde 70'inin yeniden kullanılabilir olması gerekiyor .
- Geri Dönüşüm ve Tasarım: Tüm ambalajların geri dönüştürülebilir şekilde tasarlanması zorunlu. Plastik ambalajlarda minimum geri dönüşüm oranları kademeli olarak artırılacak ve 2040'ta yüzde 65 seviyesine ulaşacak .
- Kimyasal Kısıtlamalar: PFAS (perflorlu ve poliflorlu alkil maddeler) gibi zararlı kimyasalların ambalajlarda kullanımı sınırlandırılacak .
- Etiketleme: Tüketicilerin doğru ayrıştırma yapabilmesi için ambalajlarda malzeme türü, geri dönüşüm talimatı ve QR kodu içeren açık etiketler zorunlu olacak .
Küresel Plastik Anlaşması Müzakereleri Tıkandı
AB'nin bu iddialı adımlarına karşın, plastik kirliliğiyle mücadele için BM çatısı altında müzakereleri süren Küresel Plastik Anlaşması ise bir tıkanma noktasında. Kasım 2024'te Güney Kore'nin Busan kentindeki görüşmeler, plastik üretimini kısıtlamak isteyen yaklaşık 100 ülke ile geri dönüşüme odaklanılmasını savunan Suudi Arabistan, Rusya gibi petrol devletleri arasındaki anlaşmazlık nedeniyle sonuçsuz kaldı . Anlaşma metninin nihai hale getirilmesi 2025'teki bir sonraki toplantıya ertelendi.
Türkiye'den AB Standartlarına Uyum Adımları
Öte yandan, AB ile güçlü ticari bağları bulunan Türkiye de benzer bir yol haritasını uygulamaya koydu. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın açıkladığı "Tek Kullanımlık Plastikler, Deniz Çöpleri ve Mikroplastikler Yol Haritası" kapsamında, 2025-2027 dönemini kapsayan kısa vadeli planda tek kullanımlık plastiklere yönelik kısıtlama ve yasaklar getirilmesi, 2028-2032 döneminde ise AB standartlarına uyumlu düzenlemelerin hayata geçirilmesi öngörülüyor .
Şirketler Stratejilerini Yeniden Belirliyor
Yeni düzenlemeler, küresel şirketleri de ürün ve ambalaj stratejilerini gözden geçirmeye itiyor. Örneğin Coca-Cola, "yüzde 100 geri dönüştürülmüş plastik" logosunu kaldırarak ve sloganını sadeleştirerek etiketleme kurallarına uyum sağlarken, Nestlé 2025'e kadar saf plastik kullanımını üçte bir oranında azaltmayı taahhüt ediyor
Halil Uygun
